NUS – Bài học điển hình trong xây dựng hệ sinh thái IP văn hóa sáng tạo

Trong hành trình phát triển của mình, Đại học Quốc gia Singapore (NUS) đã âm thầm kiến tạo một mô hình quản lý và khai thác tài sản trí tuệ (IP) văn hóa sáng tạo mà bất kỳ tổ chức giáo dục hay doanh nghiệp nào ở Việt Nam cũng có thể học hỏi. Đây không chỉ là câu chuyện bảo vệ logo hay linh vật, mà là chiến lược toàn diện biến bản sắc văn hóa thành nguồn lực phát triển – cả về tài chính, thương hiệu lẫn cộng đồng.

Khi đại học không chỉ đào tạo mà còn “nuôi” IP

Tại NUS, IP văn hóa sáng tạo được hiểu rộng: từ tên trường, logo, mascot sư tử LiNUS, đến những thiết kế độc đáo do chính sinh viên tạo ra. Việc quản lý các tài sản này không dừng ở “cấm sao chép” mà đi xa hơn – là khuyến khích sáng tạo, kết nối thị trường, tạo ra giá trị lan tỏa. Thương hiệu NUS (tên gọi, logo, biểu tượng) được trường đăng ký bảo hộ và quản lý nghiêm ngặt bởi văn phòng truyền thông và quan hệ doanh nghiệp. Các hướng dẫn sử dụng logo NUS được ban hành cụ thể, yêu cầu tuân thủ về màu sắc, bố cục, kích cỡ nhằm bảo toàn tính nhất quán và uy tín của thương hiệu. NUS Co-op là đơn vị triển khai thực tế mảng merchandise và IP thương hiệu, phối hợp cùng phòng truyền thông của trường trong việc phát triển sản phẩm, đảm bảo tuân thủ bộ nhận diện thương hiệu. NUS Co-op cũng phụ trách kênh phân phối (cửa hàng, online) và phản hồi thị hiếu người mua, từ đó đề xuất ý tưởng sản phẩm mới phù hợp. 

Sản phẩm tiêu biểu nhất có thể kể là gấu tốt nghiệp NUS và sư tử tốt nghiệp NUS (linh vật sư tử là biểu tượng của NUS và Singapore) – hai món quà lưu niệm mà hầu như tân khoa nào cũng muốn sở hữu. Ban đầu được giới thiệu từ lễ tốt nghiệp 2005, bộ đôi thú nhồi bông mặc lễ phục này nhanh chóng trở thành “đặc sản” văn hóa của NUS, vừa mang ý nghĩa chúc mừng thành tựu học tập, vừa gắn kết sinh viên với mái trường sau khi ra trường. Nhiều cựu sinh viên NUS vẫn giữ chú gấu hoặc sư tử tốt nghiệp bên cạnh bằng cấp của mình như một kỷ niệm tự hào thời đại học.

NUS Co-op cũng là đơn vị tổ chức các cuộc thi thiết kế sinh viên, từ khâu phát động, chấm giải đến sản xuất hàng loạt thiết kế đoạt giải, vai trò này rất quan trọng trong việc nuôi dưỡng tinh thần sáng tạo sinh viên, tạo sân chơi để các bạn trẻ đóng góp vào tài sản trí tuệ văn hóa nhà trường. Mô hình phi lợi nhuận cũng bảo đảm lợi ích tài chính từ IP quay trở lại cộng đồng NUS thay vì mục đích thương mại đơn thuần.

Tận dụng sức sáng tạo sinh viên – nguồn IP chưa được khai phá

Một điểm sáng trong mô hình của NUS là biết cách khai thác sự sáng tạo từ sinh viên. Từ năm 2022, NUS Co-op đã tổ chức các cuộc thi thiết kế merchandise thường niên – nơi sinh viên đề xuất các mẫu áo, quà tặng in hình ảnh biểu tượng trường. Chiếc áo “nUS” (như “us” – chúng ta), với hình sư tử và gấu tốt nghiệp khoác vai nhau, đã trở thành hiện tượng, không chỉ bởi sự dễ thương mà còn vì thông điệp: “Bạn không bao giờ cô đơn tại NUS”. Vai trò của NUS Co-op – từ khâu phát động, chấm giải đến sản xuất hàng loạt thiết kế đoạt giải – rất quan trọng trong việc nuôi dưỡng tinh thần sáng tạo sinh viên, tạo sân chơi để các bạn trẻ đóng góp vào tài sản trí tuệ văn hóa nhà trường. Mô hình phi lợi nhuận cũng bảo đảm lợi ích tài chính từ IP quay trở lại cộng đồng NUS thay vì mục đích thương mại đơn thuần.

Sự tham gia chủ động này không chỉ giúp sinh viên gắn bó hơn với thương hiệu trường, mà còn tạo ra những dòng sản phẩm mang tính đại diện cao, hấp dẫn với thị trường. Đặc biệt, các thiết kế đạt giải đều được gắn nhãn “Student Design”, vinh danh người sáng tạo, minh bạch trong quản lý quyền lợi.

Theo Pun Ling chia sẻ, bạn ưu tiên vẽ lại hình ảnh đặc trưng của các trường đại học nằm trong hệ thống Đại Học Quốc Gia Singapore để nhấn mạnh rằng dù có theo đuổi những ngành nghề và con đường khác nhau, các bạn sinh viên đều có chung những trải nghiệm quen thuộc trong cuộc sống thường nhật tại NUS.

“For my design, I chose to draw icons of the various schools of NUS. Despite our diverse academic backgrounds, we all share our experiences of everyday NUS things.” – Pun Ling, Year 3, FASS

IP không chỉ để trưng bày – mà để phục vụ sứ mệnh cộng đồng

Điều đáng học hỏi từ NUS là việc kết hợp IP vào các chương trình cộng đồng. Quỹ NUS Giving thường xuyên phối hợp phát hành merchandise phiên bản đặc biệt trong các sự kiện kỷ niệm, gây quỹ học bổng, hoặc tri ân nhà tài trợ. Áo thun, huy hiệu hay quà tặng mang thương hiệu NUS được sử dụng như “vật dẫn” gắn kết, giúp cộng đồng không chỉ biết đến mà còn đồng hành cùng trường.

Ngoài ra, những đơn vị như Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Lee Kong Chian (Lee Kong Chian Natural History Museum – LKCNHM) hay Trung tâm Nghệ thuật NUS (NUS Centre for the Arts – CFA) cũng tham gia vào việc tạo IP từ tài nguyên di sản, từ đó mở rộng dòng sản phẩm merchandise – áo in hình khủng long, sách ảnh, postcard nghệ thuật,…

Tầm nhìn: IP là văn hoá, không chỉ là tài sản

Điểm nổi bật nhất trong mô hình NUS là sự phân công rõ ràng và phối hợp hiệu quả giữa các đơn vị: NUS Enterprise định hướng chiến lược và kết nối thị trường, NUS Co-op triển khai merchandise và nuôi dưỡng sáng tạo sinh viên, NUS Giving kết nối IP với cộng đồng, còn các trung tâm nghệ thuật và di sản cung cấp “chất liệu gốc” cho IP.

Mọi mắt xích đều vận hành trong một hệ sinh thái thống nhất, giúp IP không nằm trên giấy, mà đi vào đời sống – như một phần của bản sắc nhà trường.

Lời kết từ Headfully

Mô hình NUS cho thấy rằng khi IP được quản lý bài bản và đặt trong trung tâm của văn hóa tổ chức, nó không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn định hình bản sắc thương hiệu mạnh mẽ. Đối với các trường đại học, tổ chức văn hóa hay doanh nghiệp tại Việt Nam, đây là bài học quý giá để bắt đầu xây dựng tài sản trí tuệ của riêng mình – từ chính những điều gần gũi nhất.

“Văn hóa ăn sâu – thương hiệu lan xa” — Trích cảm hứng từ hành trình của NUS.

Bạn muốn tìm một đối tác giúp biến mascot, logo hay thiết kế sáng tạo thành sản phẩm thực tế, có bản quyền chính thức và chạm được trái tim người tiêu dùng? Headfully rất hân hạnh vả sẵn sàng đồng hành!